چرا «درس‌هایی از قرآن» همچنان پرمخاطب است؟

درباره راز و رمز توفیق استاد قرائتی در تداوم بخشی به این برنامه بسیار پرمخاطب و اثرگذار با تنی چند از استادان حوزه و دانشگاه بویژه محققان و پژوهشگران قرآنی، گپ و گفتی انجام داده و دیدگاه‌های آن‌ها را جویا شده ایم که بی هیچ کم و کاستی در ادامه می‌آید:

استفاده از زبان مردم

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سیدرضا مؤدب، عضو هیأت علمی دانشگاه قم با اشاره به اینکه به روز بودن و بهره گیری از زبان مردم از جمله رموز موفقیت استاد قرائتی بویژه در تداوم سی و اندی ساله برنامه پرمخاطب درس‌هایی از قرآن است، می‌گوید: ایشان در تبلیغ رسانه ای خود تلاش فراوانی دارد که آیات قرآن را با مسایل اجتماعی و زندگی روزمره مردم تطبیق داده و با بیان شیوا و استفاده از داستان‌ها و مثل‌های شیرین و محسوس، پیام قرآنی را به مخاطب منتقل کند. وی می‌افزاید: دقیقاً به همین سبب است که می‌بینیم تفسیر نور ایشان بسیار پرمراجعه است و بخصوص دانشجویان مقطع کارشناسی در همه رشته‌ها می‌توانند براحتی از آن استفاده کرده و با ترجمه روانی که دارد، نکات و پیام‌های بسیاری را از آن استخراج کنند.

پرهیز از ثقیل گویی

عضو انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم معتقد است: پرهیز جدی حجت الاسلام و المسلمین قرائتی از بیان لغات و عبارت‌های سخت و پیچیده و نیز مباحث کلامی که به درد عامه مردم نمی‌خورد نیز سبب شده که درس قرآن ایشان با وجود سادگی، جذاب و پرمخاطب و نیز پرتأثیر باشد.

وی می‌گوید: ما باید حقیقتاً قدردان ایشان بوده و کاری کنیم که روش نوین تفسیری ایشان به عنوان یک روش ارزشمند در حوزه و دانشگاه مورد توجه قرار گرفته و حتی فراتر از این به تربیت و پرورش مفسران و مبلغانی بر اساس شیوه مردمی استاد قرائتی بپردازیم.

استخراج نکات کاربردی

دکتر بتول قاسمی نراقی، استاد حوزه و دانشگاه و از شاگردان رهبر معظم انقلاب نیز با بیان اینکه ارتباط صمیمانه و به دور از تشریفات حجت الاسلام و المسلمین قرائتی در موفقیت و گیرایی کلام ایشان بسیار اثرگذار بوده است، ابراز می‌دارد: ایشان در بیان خود سعی کرده ضمن بهره گیری از روش کلاسی و پرهیز از سخنرانی خشک ، کاری کند که مباحث قرآنی را بسادگی و بخوبی در عمق جان و قلب مخاطبان بنشیند و مردم با نگاه کاربردی به معارف قرآنی نگاه کنند.

وی می‌افزاید: ساده گویی و سلیس گویی استاد قرائتی همچنین سبب شده که همه طیف سنی از پیر و جوان و حتی نوجوانان از تحصیل کرده و بی سواد و کم سواد پای صحبت‌های ایشان بنشینند و استفاده ببرند.

تکرارهایی که همیشه جذاب است

قاسمی نراقی یادآور می‌شود: گرچه برخی از مطالب ایشان با توجه به سابقه سی و چند ساله برنامه درس‌هایی از قرآن، ممکن است تکراری باشد، اما بیان جذاب ایشان باعث می‌شود که هر بار مخاطبان میلیونی تلویزیون نکته جدیدی از آن برداشت کرده و در اصلاح سبک زندگی خود با بهره گیری از کلام قرآن آن‌ها را به کار گیرند.

وی می‌گوید: نکته حایز اهمیت دیگر درباره استاد قرائتی این است که ایشان حقیقتاً صادقانه و مخلصانه کار کرده و زندگی می‌کنند و همین اخلاص و صفای درون ایشان سبب شده که بسیاری از ایرانیان شیفته ایشان باشند و هر هفته درس‌هایی از قرآن این بزرگوار را با علاقه فراوان دنبال کنند.

صداقت، صراحت و اخلاص

این استاد حوزه و دانشگاه همچنین می‌افزاید: ایشان افزون بر اینکه هیچ گاه به دنبال اسم و رسم و خدای ناکرده تملق و ریاکاری نبوده اند، بنابراین مردم صداقت و صراحت ایشان را دوست دارند و گلایه‌ها و انتقادهای ایشان را باور می‌کنند؛ این نکته مهمی است، به این خاطر که استاد قرائتی با زبان ساده و مردمی و پرهیز از عبارت‌ها و کلمات پرطمطراق و به قول معروف قلمبه سلمبه توانسته‌اند هم نکات ناب قرآنی را استخراج و بیان کنند و هم اینکه بعضاً اگر ایراد و انتقادی به سبک زندگی مردم و یا عملکرد مسؤولان دارند، آن را صادقانه و به دور از رودربایستی و ملاحظه کاریِ بی جهت، ابراز کنند.

تکلیف مداری

حجت الاسلام و المسلمین دکتر عبدالکریم بهجت پور، عضو هیأت علمی گروه علوم قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی هم با اشاره به اینکه استاد قرائتی، شخصیتی تکلیف مدار است، اظهار می‌دارد: این بزرگوار در طول سال‌های متمادی حضور در تلویزیون و نیز مسؤولیت‌های اجرایی در نظام نشان داده که همواره با اخلاص تمام به وظیفه خود عمل می‌کند و می‌کوشد که به سهم خود باری از دوش نظام در عرصه‌های علمی و فرهنگی و اجتماعی بردارد و به همین سبب در فعالیت‌ها و بخصوص موضع گیری‌هایش نگرانی این را ندارد که حالا بر اثر فلان موضع و صحبتش، موقعیتی از او سلب شود.

وی می‌افزاید: حاج آقای قرائتی بارها بر زبان آورده و بشدت معتقد است، آبرو و اعتبار خود را باید در مسیر خدمت به اسلام و آنجا که نیاز است، خرج کند و به همین خاطر است که خدا به ایشان عزت و محبوبیت و نفوذ کلامی داده که در کمتر شخصیتی می‌توان نمونه آن را مشاهده کرد.

عضو انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم ادامه می‌دهد: استاد شهید مرتضی مطهری نیز این گونه بودند، چنانکه در خاطراتشان نقل به این مضمون می‌نویسد: «من قلمی در دست نگرفتم، مگر اینکه ضرورتی احساس می‌کردم که باید قلم به دست شده و از اسلام دفاع کنم.»

پژواک صدای مردم

وی با اشاره به این نکته که یکی از رموز موفقیت برنامه درس‌هایی از قرآن استاد قرائتی این است که ایشان تلاش می‌کند، از این طریق پژواک ندای فطری مردم و صدای نیاز واقعی آنان باشد، می‌گوید: در واقع ایشان کوشیده نیازهای مردم را مورد توجه قرار داده و برای پرسش‌ها و خواسته‌هایشان پاسخی از کلام وحی ارایه دهد، ضمن آنکه وارد مقولات بسیار تخصصی و نظری هم نشده است، بلکه به زبان توده مردم و برای حل مشکلات آن‌ها حرکت کرده است.

این محقق و پژوهشگر علوم قرآنی همچنین بیان می‌دارد: حجت الاسلام و المسلمین قرائتی نیازهای روز مردم و نسل جوان را رصد کرده و کوشیده که قرآن را به مثابه متنی همگام با زندگی مردم و پاسخگو به نیازهای مردم معرفی کند.

دوری از نگاه صرف علمی و تخصصی

وی، بیان و قلم رسا، صریح و صمیمی و نیز ساده استاد قرائتی را یکی از شاخصه‌های روش ایشان برشمرده و می‌افزاید: بسیاری از کسانی که در عرصه‌های علمی و پژوهشی زندگی کرده و قلم و بیان دارند، اغلب از یک خاستگاه تخصصی و تریبونی با مخاطبان تخصصی بهره‌مند هستند، حال آنکه برخی بزرگان ما از جمله آیت الله مکارم شیرازی معتقدند، هنر امروز ما باید در ساده نویسی و ساده گویی برای مردم باشد؛ اتفاقاً مرحوم آیت الله العظمی خویی نیز این گونه بودند، به طوری که پیچیده ترین مباحث اصولی و فقهی را با بیانی ساده و رسا به مخاطب خود منتقل می‌نمودند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید می‌کند: استاد قرائتی در درس‌هایی از قرآن هیچ گاه مخاطب خود را درگیر اصطلاحات پیچیده نمی‌کند و اساساً از ادبیات تخصصی و محفلی استفاده نمی‌کند. از همین روست که طیف گوناگونی از مخاطبان از جمله کم سواد و بی‌سواد تا متخصص دانشگاهی و حوزوی با کلام و قلم ایشان ارتباط لازم را برقرار می‌کند.

پرهیز از مباحث جناحی

وی همچنین می‌گوید: بودن ایشان در متن تحولات فرهنگی و شناخت دقیق از مسایل سیاسی بدون آنکه آلوده به مسایل سیاسی و خطی و باندی شود، نیز از دیگر رموز توفیق این خادم با اخلاص قرآن کریم است که هم به ماندگاری و سخن ایشان کمک کرده و هم اینکه سبب شده چندین نسل از کلام این بزرگوار و درس‌هایی از قرآن ایشان، حداکثر استفاده را ببرند.